AVENTUREIROS DO VAL MIÑOR

Correu a nova coma se fose un estralo de pólvora. Tres rapaces, xa uns mozos, escaparan da súas casas.

Éranche de boas familias moi coñecidas pola maioría das xentes do Val Miñor.

Non se sabía por que escaparan e había comentarios para tódolos gustos. Que escaparan con cartos rapinados aos pais. Que rifaran cos pais. Que... Cada quen inventara un motivo e despois o bulo corríache como pólvora de foguetes.

Os pais denunciaron o caso e a Garda Civil de Baiona comezou a pescudar como fora a fuxida, por que fora e onde haberían de ir parar.

Pronto os encontraron. Fóranse no tren a Madrid e vivían nunha modesta Pensión.

Os pais non os fixeron volver e soamente un deles volveu de alí a pouco.

Aos outros dous deulles traballo un familiar lonxano dun deles no Circo da súa propiedade.

Pasou ben de tempo e a xente deixou de facer comentarios do caso.

Un verán chegou o tal Circo a Vigo e instalouse no recheos do Areal que era o lugar onde o Concello daba permiso para montar ese tipo de espectáculos.

Un dos números que anunciaba o Circo como máis atraentes era o dun faquir da India que comía vidros –vasos, copas, lámpadas coa luz acesa, durmía nunha cama de cravos, e non sei que máis estrañezas- e facíase chamar “O Gran Fakir Karpas”.

O nome alertou os coñecidos pois estache composto pola primeira sílaba do seu nome e do seu apelido. E ademais eran ben coñecidas as súas habilidades pois máis dunha vez mirárano asombrar a algún afeccionado á pesca que dende a ponte nova ou a ponte vella collía un peixe e el facíalle o favor de soltarlle o anzó e co asombro do novato pescador, comíao vivo. Dicíase que como ía para mecánico dentista fixérase uns aparellos para facer todas ese marabillas.

Na función do Circo saía a peito nu para que se vise como tragaba unha luz acesa e outras faenas como a de botar lume pola boca.

O outro compañeiro de fuxida non amosaba máis habilidade que axudar a pór os tapetes para os saltimbanquis, amarrar as corda dos trapecista, recoller os trebellos que deixaban os pallasos ou axudar a montar e desmontar as gaiolas das supostas feras salvaxes. Iso é o que se lle vía facer.

Pasados uns anos volveron para os seus eidos. Un traballou o resto da súa vida de mecánico dentista e o outro seguiu traballando no negocio da familia e como os vellos foron finando el acabou de dono do choio.

OS TERRIBLES DE DONAS

Chamábanlle así, Os Terribles de Donas, e eran certamente terribles.

Foron un grupo de amigos, dicíase que todos eles eran separados das súas mulleres, que se xuntaron para facer unha orquestra.

Nas festas e romarías nunca fallaba un Grupo de Gaiteiros e unha Banda de Música pero este costume comezou a cambiar e as Orquestras foron substituíndo por veces os Gaiteiros e por veces as Bandas de Música, e moitas veces acabaron substituíndo as dúas por dúas Orquestras.

Os motivos destes cambios non están nunha soa razón.
Dun lado estaba o de que ás Ditaduras non lles gustaban os rexionalismos e polo tanto non estaban ben vistos nin os Gaiteiros, nin as cantigas e bailes tradicionais do pobo galego, polo que a xente retraíase de gozar deles.
Doutro lado estaba a económica, pois as Bandas de Música estaban compostas por un número de músicos que no mellor dos casos non baixaba de vinte e cinco e era costume darlles o xantar e a cea e os cartos non era que non os houbese é que se reservaban para a foguetería que lle daba máis sona á festa pois era a medida da importancia da tirada dos fogos e non reparaba tanto no gasto do fogueteiro.
Pero o cambio máis salientable estaba motivado polos novos ritmos da música, das novas cancións e dos novos modos de bailar.

Comezaba a estar de moda o foxtrot e bailábase “agarrado” e o ritmo era máis ben lento polo que enseguida a xente nova acolleuno rapidamente.

Estas novas eran máis axeitadas para as Orquestras e comezaron a xurdir como os cogomelos. E algunhas acadaron moita fama como a Orquestra Florida que non fallaba nas mellores festas da Rexión. Outras, máis modestas, como Os Terribles de Donas, tamén acadaron fama pero soamente nas festas dos lugares da bisbarra.

O repertorio dos Terribles de Donas era pequeno polo que se a festa duraba moito tempo, non só repetían as pezas tocadas senón que as alongaban repetindo unha e outra vez as pasaxes da peza. Deste xeito, unha peza de son mexicano que estaba moi en moda coma era “María bonita, María del alma”, desde as nove ou as dez que comezaba a festa ata as tres da mañá que chegaba a Garda Civil e dábaa por rematada, podíase ouvir polo menos unhas dez veces.

Parece que “tocaban de ouvido” pois non todos os compoñentes lían a musica nos pentagramas. Iso quedou ben claro unha vez que estaban a tocar na festa do Carme en Lourido. O palco que lle fixeran no campo de fútbol –un campo que foi doado por D. Xoaquín Fontán ao pobo soamente para usos deportivos- arrimárano a un lado que daba ao camiño que lle dá a volta ao monte de Lourido e como o camiño esta máis alto có campo, desde o camiño quedábase un migallo máis alto cós músicos e podía lerse o que puñan os papeis onde supostamente habían de ter escritas as notas da música a tocar.
Pois ben, un rapaz da Ramallosa coñecido por Roede e os seus acompañantes chegaron a ver e ler no papel que tiña diante o que tocaba a caixa e ao parecer guiábase por el. E o que estaba escrito no papel, non era solfexo, era unha solfa deste xeito:

“Chimpon, porrompopon, porromponpon, chin, chin, chimpon,......”

O XUICIO

En Gondomar, no lugar que lle chaman a Paradela, habíache unha leira que testaba na estrada que leva á parroquia de Peitieiros e tiña o seu servizo por ela.

Pero arranxaron a estrada e quedou un algo máis alta cá leira de que falamos e entón a saída á estrada collera unha pendente que facía moi noxento o paso do carro da vaca.

Por iso, o home que traballaba a leira por conta do seu dono, cando tiña que labrar, sementar ou recoller o millo, ou apañar a herba despois de recoller o millo e que se sementaba para ter que darlle de comer ao gando, servíase para facer eses traballos pola leira coa que extremaba e saía ao camiño, hoxe rúa que vai da estrada de Peitieiros á estrada de Tui, que non tiña pendente e non amolaba a vaca que tiraba do carro nin a quen a levaba.

E o veciño fartábase de avisalo de que non se servise pola súa leira xa que como marcaba o dito do pobo:

- O que testa na rúa sérvese pola súa.

Pero o home non lle facía caso e unha e outra vez pasaba pola leira do veciño.

O veciño fartouse e púxose á espreita a ver de collelo cando pasaba pola leira, e chegou o día que o pillou na faena e atravesándose no paso obrigou a que o home tivese que saír co carro da vaca acugulado de pendón de millo pola rampla á estrada de Peitieiros.

O home houbo de facer un bo esforzo para axudar a que a vaca puxase polo carro que coa carga que levaba facíase pesado de máis e nesta puxa o home “cabreado” berrou cara ao veciño:

-¡Me cago na nai que te pariu!

O veciño, pensou que esa era a súa ocasión para denuncialo e polo camiño dun xuízo penal de faltas acadar unha sentenza que recoñecerse un dereito civil de non recoñecemento dunha servidume de paso – este érache un xeito que os labregos usaban a cotÍo na defensa dos seus dereitos- e así o fixo.

Chegado o día sinalado celebrouse o xuízo ante o Xuíz de Paz que era naquel tempo un home xa maior que estivera no Brasil e que por iso falaba máis brasileiro que galego e que ademais era algo xordo polo que non era fácil entenderse con el.

O Xuíz comezou preguntándolle ao home se era certo que se cagara na Nai de Don Fulaniño e ao ouvilo o home murmuraba polo baixo:

-¿De onde lle ven o Don? ¿Se non é escribido nin lido?

E contestou:

-Eu cagábame ata en Dios e María Santísima.

Un home que estaba na sala do xuízo e entendía un algo de dereito avisouno de que o Xuíz podería acusalo de blasfemo e que dixera que co noxo que lle dera que a vaca non puidera subir a a rampla coa carga do carro, que como fan todos os carreteiros encirran e animan o gando con berros dese xeito. E así o fixo e contestoulle que:

-Que todo fora un dito para animar a a vaca a puxar polo carro.

E aínda que o Xuíz preguntaba que era o que dixera primeiro pois coa súa xordeira non alcanzara a ouvilo ben deu por boa a resposta e deu por terminado o conto.

O que non paraba de berrar érache o Don Fulaniño que asistira ao xuízo e alzaba a voz dicindo:

-Veño aquí a defender a honra da miña Nai e resulta que todos no xuízo repetiron o de “cagarse na Nai de Don Fulaniño” e ademais agora resulta que se “cagaba na Nai da vaca”.

MODESTO DAS GAIANDAS

Un día con outro tiña rifeira coa Garda Civil. Non había festa, feira, partido de fútbol ou calquera outro acaecemento onde acudise moita xente, na que Modesto non fose o punto de mira da Garda Civil porque sempre había de facer algunha falcatruada.

Érache alto e de andares desfeitos, moreno case mouro, de pelo preto e crecho nunca peiteado, de ollos vivos e á espreita como lle cumpría co seu "traballo" e levando sempre nos beizos unha cabuxa dun pito que mollada da cuspe amosaba a cor do tabaco de "cuarteròn" –aínda que sempre che pedía e cobizaba un pito rubio- que aínda facía salientar máis na faciana a frouxeira do sorriso descontrolado do bébedo.

Poucas veces podería vérselle normal e sereno pois as máis das veces estaba bébedo ou ía camiño de estalo.

Para chamar a atención tiñache un truco que nunca lle fallaba. Collía a cabicha do pito que sempre levaba nos beizos coa lingua e daballe a volta metendoa na boca coa punta do lume para dentro e pechaba a boca coma se a comera e logo volvia a sacala co lume aceso.

En canto se encontraba nun lugar onde houbese moita xente sacaba una baralla de naipes vella e ben sobada e comezaba a xogar con tres delas pousándoas nunha mesa, nun banco ou senón no chan, unha ao carón da outra, sinalaba unha e amosáballa ao posible penitente e dicíalle que se fixase ben nela para adiviñar onde a pousara despois de movelas moi lixeiramente para que non puidese seguir a sinalada. As primeiras veces facía que o penitente acertase e se confiase, pero despois animábao a facer aposta con cartos e tamén o deixaba gañar un par de veces, cando xa o tiña animado e metido no xogo, dábase tal maña, ou facía tal trampa que o pimpín perdía sempre.

Ás veces viña con algún "compinche" que lle axudaba a comezar o xogo e animar a xente a xogar e é de supoñer que repartirían os cartos gañados co engano.

A verdade é que tiña unha arte do demo para facer o engano pois ás veces para animar aos miróns a xogar facía que o "compinche" marcase a carta que había de adiviñarse cun anaco de papel de fumar mollado en cuspe pero non sei como faría para que o raio do papel aparecese pousado noutra carta diferente e o confiado apostante pretendendo enganar saía enganado. Ese é o xeito que usan os estafadores, simular ante os parvos e ambiciosos, que se deixan estafar para saír gañando.

Un dos lugares aos que sempre acudía era no campo de fútbol das Gaiandas onde xogaba o equipo do Gondomar no que durante moitos anos rendéuselle honra a admiración a xogadores que foran noutro tempo figuras dese deporte como xogadores no Celta de Vigo como foran os Hermidas e o sobriño deles Hermidita, Alvarito ou Nolete. Era ou vivia alí mismo, nas Gaiandas, e aí saíulle o alcuño pois érache coñecido por “Modesto das Gaiandas”.

MOSINDA

Na parroquia de Vilaza (Gondomar) hai un predio que atendía un home, casado e con dúas fillas, como caseiro e ademais tiña unha vaca en parcería.

Érache un home que en todo puña unha vehemencia desmedida e non deixaba de amosar un migallo de amaneiramento.

Cando ía á Feira das Gaiandas para vender a vaca, ou o touro que parira, os tratos éranche interminables, cheos de receos e desconfianzas, non tiñan término.
Para mercar unha vaca, miráballe os dentes, palpáballe as ubres, levantáballe o rabo, fixábase nos pezuños, .... se fose o veterinario non a examinaría tanto. Se ao fin mercaba unha vaca facía uso do dereito de trasacordo que, segundo el dicía, a vaca non se pagaba ata a feira seguinte por se nese tempo aparecía algún defecto e entón devolvíase ou pagábase.
Unha vez devolveu unha vaca porque, segundo el dicía:

-Comía as gomas e soltábase cando a deixaba atada para que pastase nos valados.

Era costume pastar o gando nos cómaros e valados e tamén era certo que o prezo das cordas era alto e substituíanas por longas tiras das correas que retiraban nas fabricas, que eran de tecido e goma, para usar as novas trapezoidais.

O leite que daba a vaca repartíase a medias co dono e o parceiro laváballa todos os días pola noite e algunha vez levaba o dobre de leite e dicíalle:

-Aquí traio o leite de hoxe e o de mañá.

Non se sabía como era capaz de monxer a vaca. ¡Soamente espreméndolle as ubres!

Tamén as contas dos gastos que lle amosaba ao dono para que lle pagase a metade eran motivo de riseiras pois nunha ocasión puxo unha cantidade por unha “abolladura” e a tradución era que levara a vaca ao boi.

Os froitos que daban as leiras do predio recollíaos o dono do predio. O viño, as noces, as mazás, os marmelos, as laranxas.... e unha vez queixóuselle de que había poucas laranxas e o parceiro respondeulle:

-Eu non as como, as nenas tampouco e a miña muller tampouco porque se lle oxidan os dentes de aceiro inoxidable.

A unha das fillas chegoulle a hora de facer a primeira comuñón e con ese motivo fixo unhas fotografías de toda a familia xunta, el, as fillas e a súa muller Mosinda, e amosáballa ao dono do predio gabándose dabondo e dicindo:

-As nenas saíron ben, eu tamén saín ben, pero Mosinda saíu cojonuda!

E dende aquela a familia do dono do predio cando quere gabar algunha cousa di:

¡E que está como Mosinda!,

Por certo que cando casou un fillo do dono do predio que lle tiraban por Juan cando en verdade chamábase Antonio, o parceiro díxolle:

-Agora que casa xa non lle volvo chamar Juan, dende agora chamareille Don Antonio.
-Xa sei que non me vai a convidar á voda pero eu vou mercar unha botella de Ponche para beber con Mosinda e despois sasss....!.

ECOS DE SOCIEDADE

No Faro de Vigo había unha sección dedicada ás vilas da rexión e nela os correspondentes da vila escribían os chamados “Ecos de sociedad”.

O correspondente do Faro de Vigo en Gondomar era un barbeiro que ademais de rapabarbas era o encargado do correo, ou sexa o que hoxe se chama “multiempleo”.

A saca da correspondencia traíalla dende a Ramallosa no tranvía das once da mañá seu irmán Felix, que tamén exercía de barbeiro na Ramallosa e era moi temido polos rapaces pois todos sen facer distingos rapábaos meténdolle a maquinilla ao cero e soamente lles deixába un pequeno “flequillo”.

Felix recollía na Ramallosa a saca do correo que viña no furgón de correos e mercadorías que viña enganchado no tranvía de Vigo a Baiona e ía no ramal do tranvía que facía o percorrido de Ramallosa a Gondomar, deixáballe a saca a seu irmán e sen baixar do tranvía facía o percorrido a inversa.

Ambos os dous irmáns tiñan xa o pelo branco e cortado ao “cepillo” pero deberon ser rubios pois tiñan a pel moi branca e os ollos claros de azul esvaecido. Os dous eran altos pero o Félix era máis forte ca Laureano que era máis enxoito e con pinta de máis feble.

Laureano gabábase das súas ocupacións e sempre quería intervir nas conversas dos demais, xa fose no café de Lis ou noutro lugar. Así pasoulle que alá polo mes de marzo, escoitando unha conversa no dito café de Lis alguén comentou que tiña que mandar algunha cousa a Vigo, e el que estaba á espreita dixo axiña:

- Para decembro vou eu a Vigo.

Nunca tal dixera pois dende aquela quedou o dito e cando alguén comentaba que tiña de facer algunha xestión en Vigo, dicíanlle:

- ¡Non te amagues que para decembro vai Laureano a Vigo!

A barbería do Felix, que estaba a carón do Bar Mineiro, coma todas as barberías e as reboticas das farmacias, era o lugar onde chegaban todos os os contos, chismes e noticias da bisbarra. Ademais el estábache sempre co ollo e o ouvido á espreita de suceso que lle servise para mandar ao Faro de Vigo e dar así a imaxe de que Gondomar era tan importante como se fose “o cu do Mundo”.

Así no Faro de Vigo podían lerse as novas dun xeito coma este:

Procedente de Madrid donde reside, saludamos a D. Antonio Peralba acompañado de su esposa y familia que como es habitual pasará en estos parajes la temporada de verano.

Ou:

En el día de ayer se reunieron los componentes de la Dirección del Hospitalillo de Gondomar con la presencia del parroco Mariño.

O caso é que a Laureano dábaselle mal escribir e botaba man de mozos ou rapaces estudantes para que lle escribisen a noticia que despois el mandaba ao Faro de Vigo para ser publicada. E xa se sabe como son os rapaces. Fixéronlle mais de unha.

Unha delas foi máis ou menos esta:

El pasado fin de semana fue atendida de parto la burra del Penisco, nos congratulamos de saber que ambas, madre y descendiente gozan de buena salud.

Ou esta outra:

Con motivo de la festividad de la Virgen del Carmen deseamos felicitar en su onomastica a todas las señoras de Gondomar que llevan ese nombre, especialmente a Carmen do N.........

A tal Carmen do N........ parece que lle facía favores pagados a os homes nos arredores da Feira do Doce e a nota do periódico deu moito que falar e o noxo do rapabarbas foi ben sonado.

AS ROSQUILLEIRAS

As rosquilleiras non podían faltar nunha festa ou romaría. Pouco ou nada había de valer a festa ou a romaría se elas estaban a faltar.

Amais das rosquillas que vendían polo día e que a xente –case toda a xente que acudía á festa, pois se non levaba rosquillas para a casa érache como se alí non estivese- pero sobre todo os rapaces mercaban, pola noite, no escuro, algunhas delas vendía ou facía outros favores a homes, mozos, e se cadraba tamén a rapaces.

As rosquillas de máis fama eran as de Ribadavia pero poucas veces chegaban ás festas da bisbarra do Val Miñor. No Val as que máis se vendían eran feitas en Gondomar polo Cristaleiro, Lauréana ou outros fornos de cocer o pan que aproveitaban para acadar uns cartos extras.

Os panadeiros facían a masa e estirábana nuns taboleiros e as rosquilleiras – que as chamaban para este traballo- cun molde de lata de dous círculos concéntricos que apertaban contra a masa estirada, dábanlle a forma á rosquilla e aproveitábase o círculo do centro para facer os melindres.
A masa tiña tanto fermento –maiormente bicarbonato- que con só arrimar o taboleiro á boca do formo as rosquillas e os melindres inflábanse coma globos e crecían máis dun centímetro.



Despois de forneadas as rosquillas e os melindres, bañábanas cun xarope branco que tiñan nunhas tallas grandes de ferro e enfiábanas nuns paus para que callase e secase o xarope.

O caso é que nestas faenas botaban dende a tardiña ao amencer e as rosquilleiras para entreterse mentres traballaban non paraban de falar e cantar. Todo canto pasaba na bisbarra contábase alí as máis das veces coa retranca que conviña ao caso: Se fulaniña estaba falando con..... Se andaba con outro a muller de ..... Se o home púñalle os cornos a.......Se os de.....ían a misa ou non. Non quedaba ninguén sen pasar pola boca daquelas mulleres.
E non era menos o galo que tiñan das falcatrúas que facían nas festas: Que había que ver ao rapaz dos.... como se arrincara a foder. O home da .... que ben o facía. Así é que escoitándoas podería escribir un novo Decamerón axeitado aos contos da bisbarra.

Iso para contar o que sabían dos demais porque ben sabían contestar con retranca ao que non lle conviña.

Había unha xa maior, que almorzaba un vaso, si, un vaso ben cheo, de augardente e un anaco de pan de millo que por vez amolecía mollándoo na augardente. Chamábase María.

Un día, a dona do forno, Lauréana atreveuse a preguntarlle:

-María, e ti, ¿cantos anos tes?

E ela moi fachendosa contestoulle:

¡Ora, miña Nai morreu aos setenta, bótelle a conta!

CONCHA

Choncha estábache tan ligada á pesca no río Miñor como o “Mudo”.

O “Mudo” érache pequeno, espelido, moreno de soles e ventos do mar, de ollos vivaces e gastaba un bigote ao xeito do pintor Dalí ou máis grande, que pasaba por ser o mellor pescador do río Miñor.

Ela, Choncha como lle gustaba que a chamasen, vivía ao carón da ponte da Ramallosa e tiña unha gamela pintadiña de branco e coa borda pintada de azul que lle dan ao mar ese ton de paisaxe habitado. Amarrábaa a un morrón que había na rampla do recheo -que polo visto foi feito para pór unha fabrica de vidro que nunca chegou a ser- e estaba na banda de Baiona mesmo por fronte da súa casa, pasada a vía do tranvía e a estrada, e que coidaba como se fose o fillo que nunca chegou a ter.

Vestida cunha bata azul, das de tea que chamaban “mahón”, chantaba na cachola un sombreiro de palla dos de ala ben cumprida e calzaba unhas botas de goma daquelas que chamaban, non se sabe ben por que, catiúscas, pero quizás fose en recordo das mozas rusas que aparecían nas películas do cine ou polo personaxe principal da zarzuela composta polo mestre Sorozábal que se chamaba Katiusca e vestía ese calzado.

En canto a suba da marea o permitía, arrastraba a gamela para pola a flote, montaba os remos, preparaba as liñas e a isca e buscaba o mellor lugar do río para comezar a pesca.

Naquela época aínda subía moito peixe polo río arriba e dende a Foz ata a ponte da Xunqueira podíanse pescar as robalizas ben axeitadas de tamaño e peso. E non como agora, que o máis que sobe polo río son muxos que non fan máis que chuchar na isca e se colles algún non se pode comer co cheiro, coa peste da cloaca que é onde mais se enchen a comer.

A Choncha érache moi alegre e sempre tiña un sorriso e un saúdo coa súa voz rouca e augardentosa polo que moitos murmuraban que era diso, da piteira, e máis dun poñíalle o adxectivo de “machorra”. Pero isto non habería de ser máis que unha mala sona, pois a Choncha víaselle acompañada dun home da parroquia de Borreiros que alcuñaban “O charelo”.

O tal “Charelo” érache un home alto e forte, de faciana redonda e rosadiña nas fazulas, vestido sempre de traxe e cun sombreiro que axeitaba fachendoso moi a un “cote”, tanto que lle puxaba a orella dese “cote” para abaixo que mesmo parecía un can cando están a escoitar cunha orella en alto e a outra en baixo.

Soamente aparecía polo Val algún día de festa ou de fin de semana pois o seu traballo era de Encargado da Compañía que distribuía a electricidade dende Padrón a Corrubedo e vivía no Hotel Pará de Poboa do Caramiñal.

Érache un solteirón empedernido e coido que nunca chegou a casar coa Choncha aínda que ben que a apertaba cando andaban xuntos. El non tiña sona de ser pouco home e iso fai pensar que ela tampouco tiña moito de non ser muller.

CARMEN A PINGANILLA

A verdade é que non apetece moito falar de Carmen a Pinganilla porque éntrache un sentimento de mágoa e pena e ao tempo unha sensación de noxo que provoca o vómito, pero como é un personaxe moi coñecido no Val Miñor é de obriga recordalo.

A pobre era unha deficiente mental das que a xente chama toliña, pero ela non era tola, érache parviña.

Andaba sempre porcalleira de corpo e de vestido nin falemos. Tiña o pelo máis ben claro e curto cun corte que os peiteadores chamaban “a lo garçon” con floquiño, para uns, e perreira para outros. Os mocos e as babas eran permanentes na súa faciana, mal falaba e custaba traballo entender o que falaba pois a fala érache talmente de parviña. Era unha muller de mediana estatura pero non había nada nela que a fixese atraente.

Pero neste Mundo haiche xente que non hai maneira de entender o seu comportamento, pois a pesar do retrato que se amosa no dito antes, alguén ou algúns foron quen para fodela e para maior desgraza dela, deixárona preñada. E non só unha vez pois ela tiña máis dun fillo.

A xente da bisbarra facía cábalas e polo baixo sinalaba a algún home ou mozo do arredor, pero soamente eran sospeitas e as máis das veces para quitarlle o creto a quen malquerían. E chegaban a quitar parecidos dos pobres nenos cos pais a quen lle botaban a mala sona.

A verdade é que o que fora quen para facer semellante cousa, non era merecente de creto algún.

Ela andaba a pedir polas portas e grazas á bondade da xente que se compadecía da súa desgraza, mantiña, é de supoñer que malamente, a prole con que a cargara un fillo de p.... –Outro nome non lle cadra-.

No verán aproveitaba a presenza dos veraneantes da Praia América que viñan pasar a tempada para achegarse ata alí a pedir que xa moitos deles a coñecían e sabían das súas malandanzas e por iso se estiraban un migallo máis á hora de socorrela con cartos ou comida e roupa para os nenos, e para ela tamén.

Certamente iso axudábaa na súa pobreza pero non a saír da desgraza do seu mal pois xa de nacemento estábache marcada coa máis mala doenza como era a falta do sentido común pois naceu parviña.

Hai pouco seica foi atendida dunha doenza, nun Hospital de Vigo e ao parecer atendeuna unha médico que a coñece ben porque é da bisbarra.